ފަލަސްތީނާއި އަލްޤުދުސް މައްސަލައަކީ މުޅި އިސްލާމީ އުއްމަތުގެ މައްސަލައެކެވެ. އަލްމަސްޖިދުލް އަޤްސާ ބިނާކުރެވުނީ އާދަމު ޢަލައިހިއްސަލާމްގެ ޒަމާނުގައެވެ. އަދި އަލްމަސްޖިދުލް ޙަރާމް ބިނާކުރުމާ އަލްމަސްޖިދުލް އަޤްސާ ބިނާކުރުމާ ދެމެދުގައި ފާއިތުވެފައިވަނީ 40 އަހަރެވެ.
ޢިބްރާހީމްގެފާނާއި ލޫތުގެފާނު ފަލަސްތީނުގައި ﷲގެ ދީނަށް ގޮވާލައްވައި ތައުހީދުގެ ދިދަ އުފުއްލެވިއެވެ. ޢިބްރާހީމްގެފާނުގެ ދެ ދަރިކަލުން އިސްމާޢީލްގެފާނާއި އިސްޙާޤުގެފާނު އުފަންވެ ވަޑައިގަތީ މިބިމުގައެވެ. ޔައުޤޫބުގެފާނާއި ޔޫސުފުގެފާނު ދުނިޔެއަށް ވަޑައިގަތީވެސް ހަމަ މިބިމުގައެވެ. އަދި ދާވޫދުގެފާނާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިކަލުން ސުލައިމާނުގެފާނު އިލާހީ މަންހަޖުގެ މަތީގައި، މިބިމުގައި ތައުޙީދުގެ ރަސްކަމެއް ޤާއިމްކުރެއްވިއެވެ.
މާތްﷲ ޒަކަރިއްޔާގެފާނުގެ ދުޢާފުޅު އިޖާބަކުރައްވައި ޔަޙްޔާގެފާނު ދެއްވީ މިބިމުގައެވެ. ޢީސާގެފާނު ރައްކައުވެ، ޅަފަތުފައި މީހުންނާ ވާހަކަފުޅުދެއްކެވީ މިބިމުގައެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ މާތް ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ސައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް އަލްމަސްޖިދުލް ޙަރާމުން އިސްރާގެ ދަތުރުފުޅު ކުރެއްވީ މިބިމަށެވެ. އެކަލޭގެފާނު ނަބީބޭކަލުންނާއެކު އިމާމުވެވަޑައިގެން ނަމާދުކުރެއްވީ މި ޙަރަމްފުޅުގައެވެ. އެއަށްފަހު މިޢުރާޖު ދަތުރުފުޅު ފެއްޓެވީ މިމާތް ޙަރަމްފުޅުންނެވެ.
ކީރިތި ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ސައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ސުވަރުގެ ވަޑައިގަތުމުގެ ކުރިން ފަލަސްތީނު މިނިވަން ކުރެއްވުމަށް އުސާމަތު ބުނު ޒައިދުގެފާނުގެ ވެރިކަމުގައި ލަޝްކަރެއް އެކުލަވާލެއްވިއެވެ. ނަމަވެސް ފަލަސްތީނު މިނިވަންކުރެވުނީ ޢުމަރުގެފާނުގެ ދައުރުގައެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ޚިލާފަތުގައި ޤުދުސް މިނިވަންވެ އެރަށު ތަޅުދަނޑި ޢުމަރު ބުނުލް ޚައްޠާބުގެ އަތްޕުޅަށް އެރިއެވެ. އެއީ ރޯމަނުގެ އަނިޔާވެރިކަމާއި އަޅުވެތިކަމުގެ ދަށުގައި މިބިން އޮންނަތާ 700 އަހަރު ފަހުންނެވެ.
މީލާދީން 1099ވަނަ އަހަރު ޖުލައިމަހު 13ވަނަ ދުވަހު ޞަލީބީން ޤުދުސްހިފިއިރު އަމާންދީފައިވާ މުސްލިމުންގެ 70 ހާސް ފިރިހެނުންނާއި އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދިންކަތިލިއެވެ. ޖުލައި 14ވަނަ ދުވަހު ޞަލީބީންގެ ސިފައިންގެ ވެރިޔާ ރީމޯންޑު، އަލްމަސްޖިދުލް އަޤްސާގެ ގޯތިތެރެއަށް ވަނީ ޝަހީދުކޮށްފައިވާ މުސްލިމުންގެ ހަށިތައް މަތީ ހިނގައިފައެވެ. އެމީހުން ޤުދުސްގެ މިސްކިތްތަކުގައި ބަންގިގޮވުން މަނާކުރިއެވެ. ނަމަވެސް މުސްލިމުންގެ ހިތްވަރުގަދަ ބަޠަލު ޞަލާހުއްދީނުލް އައްޔޫބީ 1187ވަނަ އަހަރު ޤުދުސު ފަތަޙަކުރެއްވިއެވެ. އެއަށްފަހު ޔަހޫދިންނާއިމެދު ޢަމަލުކުރެއްވީ އިސްލާމް ދީނުގެ އުސޫލުތަކުގައިވާ މަތިވެރި އިންސާނީ ޙައްޤުތަކާ އެއްގޮތަށް ނުހަނު އޯގާވެރިކަމާއި އެކުގައެވެ. ޞަލީބީން ޤުދުސުން ބޭރުކޮށްފައިވާ ޔަހޫދީން ޤުދުސަށް އަނބުރާ ގެންނެވިއެވެ.
ފަލަސްތީނުގެ މައްސަލައަކީ ހުރިހާ މުސްލިމުންގެ މައްސަލައެކެވެ. އެ ބިން މިނިވަންކުރުމަށްޓަކައި އެންމެހައި މުސްލިމުން އެކަތިގަނޑަކަށްވެ މަސައްކަތްކުރަންޖެހެއެވެ.
މަޢުލޫމާތު: ހުކުރު ޚުތުބާ
