ރާޝިދާ ޔޫސުފް

ބ.އޭދަފުށީ ޔޫސުފް ކަލޭގެފާނާއި އައިމިނަތު މުހައްމަދުގެ ދަރިކަނބަލުން ރާޝިދާ ޔޫސުފަކީ ތަފާތު އެކި ދާއިރާތަކުން ޤައުމަށް ޚިދުމަތްކޮށްދެއްވި ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކަނބަލެކެވެ.

'ޒީޓައިމްސް' ގެ ފަރުދުން ކެޓަގަރީ މިފަހަރު މިޚާއްސަ ކޮށްލަނީ ރާޝިދާގެ ޕްރޮފައިލް ރިޕޯޓް ގެނެސްދިނުމަށެވެ.

Advertisement

އުމުރުން 6 އަހަރުގައި މާލެ ބަދަލުވުން

ގިނަދުވަސްތަކަކަށް އަތޮޅުވެރިކަން ކުރެއްވި ޔޫސުފްކަލޭގެފާނު އެޒަމާނުގައިވެސް އިސްކަންދެއްވީ އެންމެ ކުޑައިރުއްސުރެ ރަނގަޅު ތަޢުލީމެއް ލިބޭނެގޮތެއް މަގުފަހި ކޮށްދެއްވުމަށެވެ.

" ދައްތަ ކައިވެނި ކުރައްވައިގެން ހުންނެވީ މާލޭގެ އާއިލާއެއްގެ ބޭފުޅަކާ. އެ އާއިލާއަކީ ބައްޕައާއި ވަރަށް ގާތް އާއިލާއެއް. އެ އާއިލާގައި އަޅުގަނޑާއި އަޅުގަނޑުމެންގޭގެ އެހެން ކުދިންވެސް ކިޔަވަން ބެހެއްޓީ. ގްރޭޑް 10 އާއި ހަމައަށް އަމީނިއްޔާގައި ކިޔެވީ." ރާޝިދާ ވިދާޅުވިއެވެ.

މަތީ ތަޢުލީމް ހާސިލްކުރެއްވި ގޮތް

ރާޝިދާ އަކީ އަމީނިއްޔާއިން ވަރަށް ރަނގަޅު ނަތީޖާއެއް ހާސިލްކުރެއްވި ދަރިވަރެކެވެ. އެއިރު އޮންނަގޮތުން މަދު މީހަކަށް ނޫނީ އަމިއްލަގޮތުން ދަރިން ކިޔަވަން ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ނުފޮނުވެއެވެ. ރާޝިދާ ވެސް މަސައްކަތްކުރެއްވީ ސަރުކާރުގެ ސްކޮލަރޝިޕެއްގެ ދަށުން މަތީތަޢުލީމް ހާސިލްކުރެއްވުމަށް ވަޑައިގަތުމަށެވެ.

" އަޅުގަނޑަށް ލިބުނީ ޓީޗަރ ޓްރެއިނިންގ ހަދަން އިންޑިއާގެ މައިސޫރަށް ދާން. އެންމެމަތިން ފާސްވި ކުދިންނަށް ފުރުސަތު ދިނީ."

ކޯސް ފުރިހަމަ ކުރެއްވުމަށްފަހު މަޖީދިއްޔާގައި ކިޔަވައިދެއްވަމުން ގެންދަވަނިކޮށް ރާޝިދާ އަށް ދެން ފުރުސަތު ލިބިވަޑައިގެންނެވީ ފިލިޕީންސަށް 'ޓީޗަރ އެޑިޔުކޭޝަން' ފުރިހަމަ ކުރެއްވުމަށް ވަޑައިގަތުމަށެވެ. އެކޯސް ފުރިހަމަ ކުރެއްވުމަށްފަހު މަސައްކަތް ކުރެއްވީ އެޑިޔުކޭޝަނަލް ޑިވެލޮޕްމެންޓް ސެންޓަރ (އީޑީސީ)ގައެވެ. އީޑީސީގައި ގާތްގަޑަކަށް 4 އަހަރު މަސައްކަތް ކުރެއްވުމަށްފަހު މަޖީދިއްޔާ ސްކޫލުގެ ސްޕަވައިޒަރެއްގެ މަޤާމަށް ބަދަލުވިއެވެ.

" މިދުވަސްވަރު ސްކޫލް މެނޭޖްމަންޓް ކޯހެއް ފުރިހަމަކުރަން އޮސްޓްރޭލިއާ އަށް ދިއުމުގެ ފުރުސަތު ލިބުނު. އެއަށްފަހު މާސްޓަރސް ހެދުމަށް ފުރުސަތު ލިބުނީ އިނގިރޭސިވިލާތުން. މާސްޓަރސް ފުރިހަމަކުރެވުނީ 1988ވަނަ އަހަރު.  މާސްޓަރސް ތީސިސް އަށް ޔުނިވަރސިޓީއިން ދޭ އެންމެ މަތީ ވަނަ ހާސިލްކުރުމާއި ގުޅިގެން 1989 ވަނަ އަހަރު ރައީސުލްޖުމްހުރިއްޔާގެ ޚާއްސަ އިނާމް ހާސިލްކުރުމުގެ ފަޚުރު ލިބުނު." މަތީ ތަޢުލީމް ހާސިލްކުރެއްވުމަށް ހޭދަވި ދިގުމުއްދަތުގެ ތަފްސީލް ހާމަކުރައްވަމުން ވިދާޅުވިއެވެ.

ޒުވާން އުމުރުގައި މިނިސްޓަރަކަށް އަދި ސަފީރަކަށް

ތާޖުއްދީން ސްކޫލުގައި ޕްރިންސިޕަލެއްގެ މަޤާމް ފުރުއްވަމުން ގެންދަވަނިކޮށް 1993ވަނަ އަހަރު މިނިސްޓަރެއްގެ މަޤާމް އަދާކުރެއްވުމަށް ކުރީގެ ރައީސް އަލްއުސްތާޛު މަޢުމޫނު ޢަބްދުލްޤައްޔޫމްގެ ސަރުކާރުގައި ފުރުސަތު ލިބިވަޑައިގެންނެވިއެވެ. ގާތްގަޑަކަށް 9 އަހަރު ކެބިނެޓުގައި މަސައްކަތްކުރެއްވިއިރު ރާޝިދާ އަކީ އެންމެ ފުރަތަމަ ޔޫތް މިނިސްޓަރު ގެ އިތުރުން އަންހެނުންގެ މިނިސްޓަރު ކަމުގައި ވަނީ ފާހަގަކުރެވިފައެވެ.

" އެންމެފުރަތަމަ ހަވާލުކުރެއްވީ ޔޫތް ވިމެންސް އެފެއަރޒް އެންޑް ސްޕޯޓްސް މިނިސްޓަރުކަން. 3 އަހަރު ފަހުން މިނިސްޓްރީ އަށް ބަދަލު ގެންނަވާ އަޅުގަނޑާއި ހަވާލުވީ ވިމެންސް އެފެއަރޒް އެންޑް ސޯޝަލް ވެލްފެއަރ. މީގެތެރޭގައި ކުޑަކުދިންގެ ޔުނިޓުގެ މަސައްކަތް ހިމެނިގެންދިޔަ." ރާޝިދާ ވިދާޅުވިއެވެ. 

ރާޝިދާ ކެބިނެޓުގައި މަސައްކަތް ކުރެއްވިއިރު ފާހަގަކުރެވުނު މަސައްކަތް:

• ސަރކް ޔޫތް މިނިސްޓަރސް ގެ މީޓިންގ ރާއްޖޭގައި ބޭއްވުނު. މިއީ ވަރަށް ކާމިޔާބު ބައްދަލުވުމެއް ކަމުގައި ފާހަގަކުރެއްވި.
• އާއިލާތަކާއި ބެހޭ ޤައުމީ ޖަލްސާއެއް ރާޝިދާގެ ބެއްލެވުމުގެދަށުން ބޭއްވުނު. އެއާއި ވިއްދައިގެން އާއިލާއާއި ބެހޭ ޤާނޫނެއް ފަރުމާކުރެވުނު. އަދި އާއިލާއާއި ބެހޭ ދުވަހެއްގެ ގޮތުގައި އެއިރު މެއި 15 ފާހަގަކުރި. 
• އަންހެނުންގެ ހައްޤުތައް ރައްކާތެރި ކުރެވިފައިވަނީ ކިހާ މިންވަރަކަށްތޯ ބެލުމަށް އެއިރުގެ ޤާނޫނު އަސާސީ މުރާޖަޢާކުރެވުނު. އެއިރު އޮންނަނީ ހަމައެކަނި ބައްޕަ ދިވެހި ރައްޔިތަކަށް ވެއްޖިއްޔާ ދިވެހި ރައްޔިތަކަށް ދަރިން ވާގޮތަށް. މި މަސައްކަތުގެ އަލީގައި ޤާނޫނު އަސާސީ އިސްލާހު ކުރިއިރު ހަމައެކަނި މަންމަ ދިވެހި ރައްޔިތަކަށް ވިއަސް ދަރިން ދިވެހި ރައްޔިތަކަށް ވެވޭގޮތަށް ޤާނޫނު އަސާސީ އަށް ބަދަލުގެނެވުނު.
• ސިޔާސީ މައިދާނަށް އަންހެނުން ހޭލުންތެރި ކުރުމަށް މުޅި ރާއްޖޭގައި ވޯކްޝޮޕްތަކެއް ކުރިއަށް ގެންދެވުނު. އެއީ އަންހެނުން ސިޔާސީ މައިދާނަށް ނެރުމަށް ފުރަތަމަ ކުރެވުނު މަސައްކަތް.
• 2008ވަނަ އަހަރު، ފެހި ޤާނޫނު އަސާސީ ފާސްކުރިއިރު އަންހެނުންނަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމާއި، ފަނޑިޔާރުކަން ކުރެވޭގޮތަށް ބަދަލުކުރުމަށް މިނިސްޓްރީގެ ފަރާތުންވެސް ވަރަށް މަސައްކަތްކުރެވުނު.

ސްރީލަންކާއަށް ދިވެހިރާއްޖެއިން ކަނޑައަޅުއްވައިފައި ހުންނެވި ފުރަތަމަ އަންހެން ސަފީރެއްގެ ގޮތުގައި ރާޝިދާ ވަނީ 2 އަހަރު މަސައްކަތް ކުރައްވައިފައެވެ. އަންހެނަކަށްވީތީ މިފަދަ މަޤާމެއް އަދާކުރެއްވުމަށް އެއްވެސް ގޮންޖެހުމެއް ކުރިމަތިވިތޯ ދެންނެވުމުން ވިދާޅުވީ ވަކި އަންހެނަކަށްވީތީ މާބޮޑު ގޮންޖެހުންތަކަކާއި ކުރިމަތިލައްވަން ނުޖެހޭ ކަމަށެވެ.

" އެމްބަސީގައި ގިނައީ ފިރިހެން ސްޓާފުން. އެކަމަކު ވަރަށް އެކުވެރި މާހައުލެއްގައި މަސައްކަތްކުރީ. ސްރީލަންކާގައި އަންހެނުން މަތީ މަޤާމްތަކުގައި ތިބުމަކީ އާކަމެއް ނޫން އެއިރުވެސް." ރާޝިދާ ވިދާޅުވިއެވެ.

ރާޝިދާ ވަނީ ނޫ އަދި ފެހި ޤާނޫނު އަސާސީ އެކުލަވާލިއިރު ވެސް ޚާއްސަ މަޖިލީހުގައި މަސައްކަތް ކުރައްވައިފައެވެ. 2008ވަނަ އަހަރު އޯގަސްޓްމަހު ފެހި ޤާނޫނު އަސާސީ ތަސްދީޤު ކުރުމާއި ހަމައަށް ހުންނެވީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ މެންބަރެއްގެ ގޮތުގައެވެ.

ހޯޕް ފޮރ ވިމެން އުފެދުނުގޮތް

" ސަރުކާރު ބަދަލުވީމަ އަޅުގަނޑާއި އަނީސާ އަދި އެކުގައި މަސައްކަތްކުރި ބައެއް މީހުން މަޝްވަރާކުރުމަށްފަހު ނިންމީ އަންހެނުންގެ ހައްޤުތައް ހޯދައިދިނުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ޖަމްއިއްޔާ އެއް ހެދުމަށް. އެގޮތުން 2010 ވަނަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީ މަހު ހޯޕް ފޮރ ވިމެން' ނަމުގައި ޖަމްއިއްޔާ އެއް އުފައްދާ އެ ޖަމްއިޔާގެ މައިގަނޑު މަޤްސަދަކީ އަންހެނުންނަށް ކުރާ އަނިޔާ ނައްތާލުން ކަމުގައި ކަޑައެޅުނު. މި މަޤްސަދު ހާސިލްކުރުމަށްޓަކައި ސިޔާސީ ގޮތުން، އިޤްތިސާދީ ގޮތުން، އަދި އިޖުތިމާއީ ގޮތުން އަންހެނުން ބާރުވެރިކުރުމަށް ވަރަށްގިނަ މަސައްކަތް ވަނީ ކުރެވިފައި."

މީގެ އިތުރުން އަންހެނުންގެ ހައްޤުތަކާއި ގުޅޭ ޤާނުނުތަކަށް ހޭލުންތެރި ކުރުވުމަށް ރާއްޖޭގެ އެކިކަންކޮޅުތަކުގައި މަސައްކަތު ބައްދަލުވުންތަކާއި ހޭލުންތެރިކުރުމުގެ ސެޝަންތައް ބާއްވައެވެ. ޤާނޫނުތަކަށް މީހުން ހޭލުންތެރިކުރުވުމަށް އޮފީސްތަކަށް ގޮސްގެންވެސް 'ހޯޕް ފޮރ ވިމެން' ޖަމްއިއްޔާއިން ދަނީ ހަރަކާތްތަކެއް ހިންގަމުންނެވެ.

ކައިވެންޏަށް 6 އަހަރުގައި ފިރިކަލުން އަވަހާރަވުން

ރާޝިދާ ކައިވެނި ބައްލަވައިގަތީ ކެންޔާގެ ބޭފުޅެއްކަމުގައިވާ ލޫކަސް އޮންޔަނގޯ އާއި އެވެ. އިސްލާމްވުމަށްފަހު ނަމަކީ އުމަރު އެވެ.

" ޔޫކޭގައި ކިޔަވަން އުޅުނުއިރު ޔުނިވަރސިޓީ އިން ދިމާވީ. ކައިވެނިކުރީ ރާއްޖޭގައި. ފިރިމީހާ މަސައްކަތްކުރީ އަމީނިއްޔާ ޓީޗަރަކަށް. ދަރިފުޅުގެ އުމުރުން 4 އަހަރުގައި ފިރިމީހާ ނިޔާވީ. އެއީ ވަރަށް ރަނގަޅު ފިރިއެއް."

އެދުވަހުން ފެށިގެން ދަރިފުޅު އަމާނީ ބެއްލެވުމުގެ ހުރިހާ ޒިންމާއެއް އުފުއްލެވީ ރާޝިދާއެވެ. ރަނގަޅު ނަތީޖާ ހާސިލްކުރައްވައިގެން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އިނާމް ވެސް ލިބިވަޑައިގެންނެވި އަމާނީ ފުރަތަމަ ޑިގްރީ ހާސިލްކުރެއްވީ މެލޭޝިއާގެ މޮނާޝް ޔުނިވަރސިޓީގައި 'ޖެންޑަރސްޓަޑީސް އެންޑް އިންޓަރނޭޝަނަލް ރިލޭޝަންސް' ރޮގުންނެވެ. އަމާނީ މިވަގުތު މަސައްކަތް ކުރައްވަނީ އަމިއްލަ ޖަމްއިއްޔާ އެއް ކަމުގައިވާ 'ފެމިލީ ލީގަލް ކްލިނިކް' ގައެވެ.

ކުރީގެ ހަނދާންތައް އަދި މަޖާ ދުވަސްކޮޅު

ލަވަ އަޑުއެއްސެވުމަށް ވަރަށް ޝައުގުވެރިކަން ހުންނަ ރާޝިދާ ވަނީ ދިރިއުޅުމުގައި ދިމާވި އެންމެ މަޖާ ކަންތައް ވެސް ކިޔައިދެއްވައިފައެވެ.

" އަޅުގަނޑުމެން ކުޑައިރު ވަރަށް ގިނައިން ދަތުރުދަން. ދަތުރުގޮސް އެކުރާ މަޖާ އެއީ ހަނދާން ނުނެތޭނެ ކަމެއް. ވަރަށް މަޖާ ކުޑައިރު. ކުޅިވަރުކުޅުމާ ގަސްގަހަށް އަރާ މޫދަށް އެރުންވެސް އޮވޭ."

ވަޒީފާއަށް ވަޑައިގެންނެވިއިރު ދިގުހެދުން ފިޔަވައި ހުރިހާ ހެދުމެއް ފައްސަވައި އުޅުއްވީ ރާޝިދާ ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.

" ވަރަށް ޅައިރުއްސުރެ ހެދުން ފަހަނީ އަމިއްލައަށް. އަޅުގަނޑަކީ ކަވި މަސައްކަތް ކުރާހިތްވާ މީހެއް. ބީޑްސް އިން ދަބަހެއް ހަދައި މައުރަޒަށްވެސް ލީން. އެ ކެޓަގަރީއިން އެއްވަނަ ލިބުނު އެފަހަރު. ފެހުން އެއީ ވަރަށް ކުރާހިތްވާ ކަމެއް." ހުސްވަގުތު ތަކުގައި ފޮތް ވިދާޅުވުމަށްވެސް އިސްކަންދެއްވާ ރާޝިދާ ވިދާޅުވިއެވެ.

އެކަނިވެރި މައެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ދެއްވި މެސެޖު

ރާޝިދާ ވިދާޅުވިގޮތުގައި އިތުބާރުކުރެވޭ ކޮންމެ މީހަކު ކައިރިން އެހީތެރިކަން ހޯދުން އެއީ އެންމެ ރަނގަޅުގޮތެވެ.

" އަޅުގަނޑު ދަރިފުޅުވެސް ބޮޑުކުރީ ތިމާގެ މީހުންނާއި ގާތްރައްޓެހިންގެ އެހީތެރިކަން ލިބިގެން ގޭގައި މީހުންވެސް ގެންގުޅެގެން. ވަރަށް އުދަގޫ އެކަނިވެރި މައެއްގެ ގޮތުގައި އަދި ވަޒީފާ އަދާކުރާ މަންމައެއްގެ ގޮތުގައި. އެއިރުކަންތައް ހުރިގޮތުން ބޭނުންވާ ވަރަށް ދަރިފުޅަށް ވަގުތު ނުދެވުނޭ އަދިވެސް ހިތަށްއަރާ. އެކަމަކު އެއިރު ކަންތައް ހުރިގޮތް އެއީ. ހެޔޮލަފާ ދަރިއަކު އިރާދަކުރެއްވިޔާ ބޮޑުކުރެވިއްޖެ"

ރާޝިދާ އާއި މެދު ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތް

ގާތް ރަހްމަތްތެރިއެއް ކަމުގައިވާ މަރްޔަމް ވަހީދާ ( ގަރލް ގައިޑް އެސޯސިއޭޝަންގެ ކުރީގެ ޗީފް ކޮމިޝަނަރ އަދި އިޖުތިމާޢީ ދާއިރާއިން ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކަނބަލެއް) ފާހަގަކުރެއްވިގޮތުގައި ރާޝިދާ އަކީ ވަރަށް ބަސްމަދު ކަނބަލެކެވެ.

" ބޭކާރުވާހަކަ ނުދައްކަވާނެ. މީހަކު ކަމެއް ބޮޑުވެގެން ގޮއްސިއްޔާ ދުވަހަކުވެސް އެމީހަކު ހިތްދެރަކޮށްފަ ނުފޮނުއްވާނެ. ހިތްވަރުދެއްވާނެ. އެމީހަކަށް ވާނުވާވެސް ބައްލަވާނެ. އެއްވެސް ގޮތަކުން އެމީހާއަށް ދިމާވާކަމެއްގައި ހިތްދެރަވާނެ ގޮތަކަށް ކަންތައް ނުކުރައްވާނެ. ވަރަށް އަންޑަސްޓޭންޑިންގ ބޭފުޅެއް. ވަރަށް ކެތްތެރިވެސް ބޭފުޅެއް. އަޅުގަނޑަށް ކަމެއް ދިމާވެގެން ގުޅިއަސް ކިތަންމެ ގިނައިރެއްވަންދެން ވާހަކަދެއްކިއަސް އަޑުއައްސަވާނެ. އަޅުގަނޑަށް މި ލޮކްޑައުން ތެރޭގައި ވަރަށްބޮޑެތި ކަންތައްތަކާއި ދިމާވި. އަޅުގަނޑުގެ އިހްސާސްތައް އަންޑަސްޓޭންޑްވި ބޭފުޅަކީ ރާޝިދާ. އެއީ ކެތްތެރި، މަޑުމައިތިރި، މީހުންނަށް ހިތްހެޔޮ ސިއްރު ހިފަހައްޓަވާ ކަނބަލެއް." މަރްޔަމް ވަހީދާ ވިދާޅުވިއެވެ.

ރާޝިދާ އަރިހުގައި ތާޖުއްދީން ސްކޫލުގައި ޓީޗަރެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރެއްވި ވިސާމާ ހަސަން ދެކިލައްވާ ގޮތްވެސް ބަލައިލީމެވެ.

" އަލަށް ވަޒީފާ އަދާކުރަންފެށީ އެއިރު ރާޝިދާ އަރިހުގައި. 1989ވަނަ އަހަރު އެއީ. ވަރަށް ގާތްކޮށް އުޅުއްވާނީ. މުވައްޒަފަކަށް ގޯސްކޮށް ކަމެއް ކުރެވުނަސް ވަރަށްގާތްކޮށް ކިޔައިދެއްވާނެ ރަނގަޅުކުރަންވީ ކަންތައްތައް. ހަމަ ވަރަށް ލޯބި ލޯބި މަންމައެއް އެއީ. އަޅުގަނޑު އެއިރު އެހާ ޒުވާންއިރުގައި ވެސް ވަރަށް ދާހިތުން ވަޒީފާއަށްވެސް ދަނީ. އަޅުގަނޑުމެންނާއި އެކީގައި މަޖާކޮށް އުޅުއްވާނީވެސް. ވަރަށް އަންޑަސްޓޭންޑިންގ ވާނެ. މަސައްކަތު މީހުންނެކޭ ޓީޗަރުންނެކޭ ތަފާތެއް ނެތި ހުރިހާ އެންމެންނާއި ވަރަށް ރީތިބަހުން ވާހަކަދައްކަވާނެ" ވިސާމާ ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ.

ނިންމުން

އިންޓަވިއު ނިންމާލަމުން ވަނީ އަންހެން ދަރިންނަށް ތަޢުލީމް ހާސިލްކޮށްދެއްވުމަށް ރާޝިދާ ޔޫސުފްގެ ބައްޕަ ކުރެއްވި އުންމީދާއި މަސައްކަތް ފަހުރުވެރިކަމާއިއެކު ފާހަގަކުރައްވާފައެވެ. އެއަށްފަހު ކުޑައިރުއްސުރެ އަދި މަސައްކަތުގެ މާހައުލުގައި ވެސް އެންމެބޮޑަށް އެހީތެރިވެދެއްވި ކުރީގެ މިނިސްޓަރ އަނީސާ އަހްމަދު އަށް ޝުކުރު އަދާކުރެއްވިއެވެ.

އަދި ކެބިނެޓަށް ވަޑައިގެންނެވުމުގެ ކުރިންނާއި ފަހުންވެސް އަމިއްލަ ދިރިއުޅުއްވުމުގައި ކަމެއް ދިމާވިއަސް، ކުރީގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން އަބްދުލްޤައްޔޫމް އާއި އަނބިކަނބަލުން ނަސްރީނާ އިބްރާހީމް ބެހެއްޓެވި ގާތްކަމަށް ވަނީ ޚާއްސަ ޝުކުރެއް އަރިސްކުރައްވާފައެވެ.