ކޮންމެ އަހަރެއްގެ ޖެނުއަރީ 31ވަނަ ދުވަހަކީ ދުނިޔޭގައި ފާހަގަކުރާ "ވޯލްޑް ލެޕްރަސީ ޑޭ" ނުވަތަ ޖުޒާމްބަލީގެ ދުވަހެވެ.
ޖުޒާމް ބައްޔަކީ ހަށިގަނޑުގެ ޙިއްސުތަކަށް ޙަމަލާދޭ މައިކޮބެކްޓީރިއަމް ލެޕްރާ އޭ ކިޔާ ޖަރާސީމެއް ހަށިގަނޑަށް ވާސިލުވުމުން ޖެހޭ ގައިންގަޔަށް އަރާ ބައްޔެކެވެ. ޢާންމުގޮތެއްގައި މިބަލި ފެންނަން ހުންނަނީ މޫނާއި ނޭފަތާއި ކަންފަތް ފަދަ ގުނަވަންތަކުންނެވެ. މި ބަލީގެ އަސަރު ހުންނަ ތަންތަނުގައި ގިނަފަހަރަށް އިހްސާސެއް ނުހުންނާއެވެ.
ފާއިތުވި އަހަރެއްހާ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި މުޅި ދުނިޔެއަށް ކުރިމަތިވެގެން އުޅޭ ކޮރޯނާވައިރަހުގެ ޢާލަމީ ވަބާގެ ސަބަބުން އެހެނިހެން ބަލިތަކުގެ އަޑު މަޑުވެފައިވާ ދަނޑިވަޅެއްގައި ޖުޒާމް ބަލީގެ އަޑުވެސް މިވަނީ މަޑުވެފައެވެ. މިއީ ކުރީގެ ބައްޔެއްކަމަށް ބައެއް މީހުންނަށް ހީވެދާނެ ކަމަށް ދުނިޔޭގެ ސިއްޙަތު ޖަމްއިއްޔާ (ޑަބްލިއު.އެޗް.އޯ) އިން ދެކެއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް މިއީ ސަމާލުވާންވީ ބައްޔެކެވެ. އަހަރެއްގެ މައްޗަށް ދުނިޔޭގައި 200،000 މިބަލީގެ ކޭސް ރިކޯޑްކުރެވި ޓެސްޓް ކުރެވިފައިވެއެވެ. އަދި ޖުޒާމް ބަލީގެ ސަބަބުން މިއަދުވެސް މިލިއަނެއްހާ މީހުން ދިރިއުޅެމުން އަންނަނީ ކޮންމެވެސް ކަހަލަ ނުކުޅެދުންތެރިކަމަކާ އެކުގައެވެ.
އަދުގެ މުޖުތަމަޢުތަކުގައި ޖުޒާމް ބައްޔާއި ނުކުޅެދުންތެރިކަން ހުންނަ މީހުންނަކީ ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން ތަފާތު ކުރުމެއް ނުވަތަ މުޖުތަމަޢުން ބާކީކޮށްލެވޭ މީހުންނެވެ.
ދުނިޔޭގެ ޖުޒާމްބަލީގެ ދުވަހާއި ގުޅިގެން ދުނިޔޭގެ ސިއްޙަތު ޖަމްއިއްޔާގެ ގުޑްވިލް އެމްބެސެޑަރ ފޯ ލެޕްރަސީ އެލިމިނޭޝަން ޔޮހެއި ސަސަކަވާ ދެއްވި މެސެޖުގައި ވިދާޅުވެފައިވަނީ "މި ބަލީގެސަބަބުން މީހުން އެކަހެރި ކުރެވިފައިވާ ގޮތް އަމިއްލަފުޅަށް ދެކިވަޑައިގެންފައިވާ ކަމަށެވެ. އޭނާގެ މެސެޖުގައި ބުނެފައިވަނީ އިޖުތިމާޢީ އަދި އިޤްތިސާދީ އަސަރުތައް ބޮޑަށް ކުރަނީ މި ބަލި ޖެހޭ އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދިންނަށް ކަމަށެވެ.
މިބަލިން އަރައިގަތުމަށް ބޭނުންވަނީ ބަލީގެ ކުރީކޮޅު ފަރުވާ ހޯދުން ކަމަށާއި، އަވަސް ފަރުވާ ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ. ޖުޒާމް ބަލި ޖެހުމަކީ ލަދެއް ނޫން ކަމަށާއި ތަފާތުކުރުމެއް ގެންގުޅެންޖެހޭ ބައްޔެއް ނޫން ކަމަށް ބަލައިގަނެ އިޖްތިމާޢީ ވިސްނުންތައް ބަދަލުކޮށްލަން ޖެހޭ ކަމަށެވެ. އަދި މިބަލީގައި ސިއްޙީ ފަރުވާ ހޯދާ މީހުންނަށް ދިމާވާ ހުރިހާ ދަތިތައް ނައްތާލަން ޖެހޭ ކަމަށެވެ. މީގެ އިތުރުން ޖުޒާމް ބަލީގެ އަސަރުކޮށްފައިވާ ޢާއިލާތަކަށް އަސާސީ ޙައްޤުތައް ކަށަވަރު ކުރުމުގައާއި މުޖުތަމަޢުގެ އެހެން މީހުންނެކޭ އެއްގޮތަށް އަބުރުވެރި، ހިތްހަމަޖެހޭ ދިރިއުޅުމެއް އުޅުމުގައި ދިމާވާ ހުރިހާ ހުރަސްތައް ނައްތާލަންޖެހޭ ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.
"އަޅުގަނޑު އާންމުގޮތެއްގައި މިބަލީގެ ވާހަކަ ދައްކަނީ މޮޓޯސައިކަލެއް ގޮތަށް. ކުރީފުރޮޅު ރަމްޒުކޮށްދެނީ ބަލީގެ ފަރުވާ، އަދި ފަހަތު ފުރޮޅު ރަމްޒުކޮށްދެނީ ތަފާތު ކުރުން ނައްތާލުން، އެހެންވީމަ ލެޕްރަސީ ނައްތާލެވިފައިވާ ދުނިޔެއަކަށް ހެދުމަށް މި ކުރާ މަސައްކަތުގައި ކުރިއެރުންތައް ލިބޭނީ އެ ދެފުރޮޅު އެއްފަހަރާ އެނބުރޭނަމަ އެކަނި" ކަމަށް ސަސަކަވާ ވިދާޅުވިއެވެ.
ދުރު ރާސްތާއަކަށް ބަލާއިރު ކުރެވޭ ދިރާސާތަކުން މި ދެވެނީ ރަނގަޅު މިސްރާބަކަށް ކަން ކަށަވަރުވާ ކަމަށާއި މިބައްޔާއި ދެކޮޅަށް އަޑު އުފުލުމުގައި ކުރިއެރުންތަކެއް ހާސިލްކުރެވިފައިވާ ކަމަށް އޭނާ ފާހަގަ ކުރެއްވިއެވެ. ސަސަކަވާ ވިދާޅުވީ "ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން ދުނިޔެއިން ޖުޒާމް ބަލި ނައްތާލެވޭނެ ކަމަށް ޤަބޫލު ކުރަން. އެކަމަކު މި ދަތުރުގައި އަހަރެމެން ޤަބޫލުކުރަންޖެހޭ ހުރިހާ އެންމެން ބައިވެރިކުރެވޭ މުޖުތަމަޢު އެއްގައި އެންމެނަށް ހަމަހަމަ ކަމާއެކު ފެންވަރު ރަނގަޅު ބޭސްފަރުވާ އާއި އެހެނިހެން ޚިދުމަތްތައް ފޯރުކޮށްދިނުމުގައި މިބައްޔަކީ ހުރަހަކަށް ވެގެން ނުވާނެ ކަން."
އެހެން ބަލިތަކާއި އަޅާކިޔާއިރު ޖުޒާމް ބަލީގެ އަސަރު ކުރަނީ މަދު ބަޔަކަށް ކަމަށް ވެދާނެ ކަމަށާއި، އެހެންނަމަވެސް ހުރިހާ އެންމެން ބައިވެރިކުރެވޭ ގޮތަކަށް ދުނިޔެ ބިނާކުރުމުގައި ހުރިހާ އެންމެންވެސް ޒިންމާ ނަގަންޖެހޭ ކަމަށް ސަސަކަވާ ފާހަގަ ކުރެއްވިއެވެ.
ޖުޒާމްބަލި ޖެހިގެން ދުނިޔޭގެ 2-3 މިލިއަނާ ދެމެދުގެ މީހުންނަށް ނުކުޅެދުންތެރިކަން ދިމާވެފައިވެއެވެ. ދުނިޔޭގައި އެންމެ ގިނައިން މިބަލި ޖެހިފައިވާ މީހުން ތިބީ އިންޑިއާގައެވެ. ދެވަނައަށް ބްރެޒިލް އަދި ތިންވަނަ އަށް މި ބަލި އެންމެ ގިނައީ އިންޑޮނޭޝިއާގައެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި މި ބަލީގެ ހާލަތަށް ބަލާއިރު ދުނިޔޭގެ ސިއްޙަތު ޖަމްއިއްޔާގެ އެހީއާއި އެކު ޖުޒާމްބަލި ނައްތާލެވިފައިވާ ޤައުމަކަށް ހެދުމަށް ސަރުކާރުން ވަނީ ރޯޑްމެޕެއް އެކުލަވާލާފައެވެ. އަދި ރާއްޖެއިން ޖުޒާމްބަލި ނައްތާލުމަށް "100 ލެޕްރަސީ ފްރީ އައިލެންޑްސް ބައި 2023"ގެ ނަމުގައި ފްރޭމްވޯކެއް އެކުލަވާލާ އިފްތިތާހު ކޮށްފައިވެއެވެ. 15 ޖުލައި 2019ގައި މި ފްރޭމްވޯކް ލޯންޗް ކޮށްދެއްވީ ކުރީގެ ހެލްތު މިނިސްޓަރ އަބުދުﷲ އަމީން އެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއިން ފުރަތަމަ ފަރަހަށް ޖުޒާމުބަލި ފެނުނީ 1970ގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައެވެ. ލެޕްރަސީ ކޮންޓްރޯލް ކުރުމުގެ ޕްރޮގްރާމެއް ރާއްޖޭގައި ފުރަތަމަ ފެށީ 1974 ގައެވެ. އޭރު ލެޕްރަސީ ޖެހިފައިވާ މީހުން ބައިތިއްބަން ޚާއްސަ ދެ ރަށެއް ސަރުކާރުން ކަނޑައެޅިއެވެ.
