އިޙްސާންކަމަކީ އިޚްލާސްތެރިކަމާއި ތެދުވެރިކަމާއި، ހެޔޮކޮށް ހިތުމެވެ. އެއީ އިސްލާމްކަމާއި، އީމާންކަމަށްފަހު މުއުމިނެއްގެ ހަޔާތުގައި ނުހަނު މަތިވެރި ދަރަޖައެއް ލިބިގެންވާ ކަމެކެވެ. އިޙްސާންކަމަކީ މުކައްލަފެއްގެ އެންމެހައި އަމަލުތަކުގައި ހުރުން ލާޒިމު ސިފައެކެވެ. އޭނާގެ އިސްލާމްކަމާއި އީމާންކަމާއި އަޅުކަމުގައިވެސް މެއެވެ. އޭނާ އެހެންމީހުންނާ ކުރާ މުޢާމަލާތުގައްޔާއި އަމިއްލަ ނަފުސަށް ކުރާ މުޢާމަލާތުގައިވެސް މެއެވެ. އޭނާގެ މާލީ މުޢާމަލާތާއި އަބުރު ހިފެހެއްޓުމާއި ޢިލްމު އުނގެނުމާއި އެންމެހައި ޢަމަލުތަކުގަވެސް މެއެވެ.
އިޙްސާންކަމަކީ ޝަހާދަތުގެ ދެކަލިމަ ތެދުކޮށް އެއާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުކުރުމެވެ. މާތް ﷲ އަށް އީމާންވުމާއެކު ކީރިތި ރަސޫލާ ﷺ އަށް ފުރިހަމައަށް ތަބަޢުވުމެވެ.
އިޙްސާންކަމުގައި ދެން އޮތީ އަޅުތަކުންގެ މައްޗަށް އިޙްސާންތެރިވުމެވެ. އޭގެތެރެއިން އެންމެ އައުލާކަން ބޮޑު ބަޔަކީ މައިންބަފައިންނެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވައިފައިވާ ބަސްފުޅެއްގެ މާނައިގައި ވެއެވެ. " އެކަލާނގެއަށް މެނުވީ ތިޔަބައިމީހުން އަޅުކަން ނުކުޅައުމަށާއި، މައިންބަފައިންނަށް ހެޔޮކޮށް ހިތުމަށް ކަލޭގެފާނުގެ ވެރި ރަސްކަލާނގެ ކަނޑައަޅުއްވައި އެންގެވިއެވެ. އެދެމީހުން ކުރެ އެކަކު ނުވަތަ އެދެމީހުން ތިބާގެ ގާތުގައި ތިބެ މުސްކުޅިކަމާ ހަމަޔަށް ފޯރައްޖެނަމަ އެދެމީހުންނަށް އުއްފު ވެސް ނުބުނާށެވެ. އަދި އެދެމީހުންނަށް އަޑުލައި ނުހަދާށެވެ. އަދި މާތް ބަހަކުން އެ ދެމީހުންނަށް ބަސްބުނާށެވެ. އަދި އޯގާވެރިވުމުގެ ގޮތުން ނިކަމެތިކަމުގެ ފިޔަ ތިބާ އެ ދެމީހުންނަށްޓަކައި ތިރިކޮށްލާށެވެ. އަދި ބުނާށެވެ. އަޅުގެ ވެރި ރަސްކަލާކޯއެވެ. ކުޑަކުއްޖަކު ކަމުގައި މި އަޅާ ވީ ދުވަހު އެދެމީހުން މި އަޅާ ބަލައި ބޮޑުކުރި ފަދައިން އެދެމީހުންނަށް ރަޙްމަތްލައްވައިފާނދޭވެ".
އިޙްސާންކަމުގައި ގާތްތިމާގެ މީހުންނާ އޮންނަ ރަޙިމުގެ ގުޅުން ދެމެހެއްޓުން ވެއެވެ. އެއީ ޢުމުރާއި ރިޒްޤުގައި ބަރަކާތް ލައްވައި މަރުމަތި އަމާންވާނޭ ކަމެކެވެ.
ރަސޫލާ ﷺ ޙަދީޘްކުރައްވައިފައިވާ ބަސްފުޅެއްގެ މާނައިގައިވެއެވެ. " އެމީހެއްގެ އުމުރު ދިގުކުރެއްވުމަށާއި، ރިޒްޤު ތަނަވަސް ކުރެއްވުމަށާއި، ނުބައި މަރަކުން މަރުވުމާ ދުރުކުރެއްވުމަށް އެދޭ މީހާ، ފަހެ ﷲ އަށް ތަޤްވާވެރިވެ އޭނާގެ ރަޙިމުގެ ގުޅުން ދަމަހައްޓާހުށިކަމެވެ". ހަމައެފަދައިން ރަޙިމުގެ ގުޅުން ދެމެހެއްޓުމަކީ ސުވަރުގެ ވަނުމަށް މަގުފަހިވާ ކަމެކެވެ.
ގާތްތިމާގެ މީހުން ފިޔަވައި ޔަތީމުންނާއި މިސްކީނުންނާއި ހަނގުރާމައިގެ އަސީރުން ފަދަ ނިކަމެތީންނަށް އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދީ ކާންދީ އުޅުމަކީ ވެސް އިޙްސާންތެރިކަމުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ މުހިންމު ބައެކެވެ.
